Vandaag, 11 november 2009 houden we de algemene beschouwingen bij de begroting voor 2010. En omdat het de elfde van de elfde is had Jan elf punten te melden aan staten en college.
Toekomst provincies.
Dagelijks horen we dat er lichtpuntjes zijn over de ontwikkeling van de economie. Het afgelopen jaar heeft de provincie vele miljoenen ingezet om de recessie in Gelderland een beetje tegen te gaan. Het gaat om investeringen voor de korte termijn, met een duurzaam effect. Het komende jaar zullen al deze investeringen moeten worden uitgevoerd, bovenop de al lopende projecten. Een stevige inzet is daarvoor nodig.
Langzaam maar zeker worden nu de effecten voor de overheid zichtbaar van de economische crisis. Het Rijk moet de komende jaren vele miljarden bezuinigen en zal ook een greep uit de kas doen bij provincies en gemeenten. Dat zal direct negatieve gevolgen hebben voor de uitvoering van provinciale programma’s. Diverse provincies roepen al dat er personeel moet worden ontslagen. Hier hoor ik dat gelukkig nog niet en ligt de nadruk op de uitvoering van het vastgestelde beleid.
Wij vinden het van groot belang, dat de provincies laten zien dat het middenbestuur van belang is en blijft in Nederland. De conclusies van de commissie Lodders over de rol van het middenbestuur staan daarbij recht overeind. Samen met de andere provincies en het IPO zal dit uitgedragen moeten worden. In de provincie Utrecht is onlangs een motie van GroenLinks unaniem aangenomen om een soort nationale conferentie met statenleden te organiseren, alvorens het IPO een standpunt inneemt over bestuurlijke herinrichting en bijbehorende financiering. Wij vragen aan GS om betreffende motie over te nemen en uit te voeren.
Crisis en partners.
De provincie Gelderland heeft – net als een deel van de gemeenten – het afgelopen jaar een goede deal gesloten bij de verkoop van de aandelen NUON. Wij spreken vandaag over een eerste deel van een investeringsagenda die daar een gevolg van is. Die investeringsagenda wordt samen met partners uitgevoerd, die ook een deel van de financiering op zich moeten nemen. Echter veel van die partners – gemeenten bijvoorbeeld – komen in de problemen de komende jaren. Er wordt al gesproken over bezuinigingen tot 20% op het gemeentefonds. Gemeenten bereiden zich voor op gigantische bezuinigingsoperaties. Onderdeel daarvan is, dat veel projecten geschrapt worden en co-financiering ook op de helling komt te staan. Het is van belang, dat provincie en gemeenten hierbij samenwerken om bezuinigingen en diverse andere taakstellingen die het komend jaar uit Den Haag komen het hoofd te bieden. Op welke wijze denkt GS daar invulling aan te geven?
Politiek klimaat
Er is de afgelopen jaren sprake van een verruwing van het politieke klimaat. Wat vroeger alleen de waarheid aan de toog was, wordt nu in de Tweede Kamer verkondigd. Kroegpraat lijkt overal te mogen. Het gaat niet meer om de inhoud, het waarmaken van de rol van de overheid in de samenleving, maar steeds meer om de vraag wie het hardst kan schelden. Populisme lijkt steeds meer het uitgangspunt te zijn. Niet het nemen van de verantwoordelijkheid waar volksvertegenwoordigers voor gekozen zijn, maar met gemakkelijke leuzen proberen de volgende verkiezingen te winnen, soms over de ruggen van hele bevolkingsgroepen heen.
Tegelijk zie je dat er steeds meer “op de man” gespeeld wordt. De minister wordt knettergek genoemd en meer van dat soort uitspraken. Wij maken ons zorgen over deze ontwikkeling. Gelukkig hebben we er in dit Gelders parlement nog niet zoveel last van. Dat willen we graag zo houden. De wijze waarop door een enkel Statenlid wordt omgegaan met het ter discussie stellen van integriteit van bestuurders zien we echter wel als onderdeel van deze tendens. Het moge duidelijk zijn, wij kiezen voor een open en transparante overheid. Fouten moeten ter discussie gesteld worden. Echter wel gericht op het verbeteren van het openbaar bestuur en niet op het afbreken daarvan.
Dubbele krimp
In enkele delen van het land is op dit moment al sprake van een krimpende bevolking. Ook in de Achterhoek gaat dat gebeuren, evenals in diverse andere gemeenten in Gelderland. Een krimpende bevolking heeft gevolgen voor het beleid van gemeenten. Vaak wordt er van alles gedaan om krimp tegen te gaan. Meer woningen bouwen, bedrijventerreinen, extra wegen, en dat in een concurrentie met omliggende gemeenten. De krimpende en vergrijzende bevolking vraagt echter om een ander beleid van de gemeenten. De concurrentieslag tussen gemeenten moet met provinciale regie aangepakt worden. Daar komt bij, dat gemeenten het financieel erg moeilijk gaan krijgen de komende jaren. Van de provincie mag inzet, beleid en met name regie verwacht worden om iets met die dubbele krimp in gemeenten te doen om erger te voorkomen.
Elektronische dienstverlening
We lezen in de verantwoording van GS, dat het goed gaat met het realiseren van de elektronische dienstverlening door de provincie. Dat doet ons deugd. In andere provincies wordt al gesproken over de realisatie van digitale infrastructuur in de provincie. Met name in Limburg wordt gesproken over het oprichten van een provinciaal netwerkbedrijf. De verantwoordelijke gedeputeerde gaf aan, dat hij hiermee wil investeren in de regionale economie, regionale infrastructuur. Vroeger was dat gas water en licht, nu de infrastructuur voor de informatie-technologie. Daarmee wil hij ook de provincie op de kaart zetten en het korten op de provincies tegengaan. Wij zien wel wat in deze rol van de provincie: glasvezel in plaats van asfalt. De digitale infrastructuur is ook een zaak van de provincie.
Fiets en openbaar vervoer
Als je minder asfalt wil aanleggen en het autogebruik wil temperen (vanwege milieubelasting en overmatig ruimtegebruik), blijft het vooral van belang te investeren in alternatieven. Wij zien met name in de fiets een belangrijk alternatief, voor de langere afstanden vaak in combinatie met het openbaar vervoer. Dat vraagt nog steeds om heel veel investeringen. Wij zijn blij met de inzet in deze begroting voor extra fietsinfrastructuur. Het is mooi, dat een snelfietspad tussen Arnhem en Nijmegen eindelijk dichterbij lijkt te komen.
Bij de ontwikkeling van het openbaar vervoer blijven we aandacht vragen voor de toegankelijkheid van het openbaar vervoer. We moeten echt moeite doen om zoveel mogelijk mensen met een en handicap ook gebruik te laten maken van het reguliere openbaar vervoer. Dat vraagt om goede afspraken tussen vervoerder en de infrastructuur. Het betekent ook, dat er goede en juiste informatie wordt gegeven over de toegankelijkheid van stations en bussen. Daar zal ook na 2010 nog veel aan gedaan moeten worden.
Vervuiling van schoon water
Het afgelopen jaar is veel discussie gevoerd over het storten van vervuilde grond in zandputten. De minister heeft vervolgens een commissie Verheijen in het leven geroepen. Het storten werd even stop gezet. Intussen is de commissie klaar en dreigt het hele verhaal weer vrolijk verder te gaan. In het Mobagat bij Barneveld mag van het waterschap weer gestort worden. Ook op diverse andere plaatsen dreigt hetzelfde te gebeuren. In plaats van het helpen van de natuur met het ondieper maken van deze plassen is er vaak sprake van een bedreiging van bestaande natuur. Recreanten maken zich zorgen, evenals andere omwonenden. Wij willen weten wat GS doet met deze ontwikkelingen. Ook al is de provincie niet de eerst verantwoordelijke, het zijn wel onze burgers en onze natuur die er last van hebben. Wij willen geen vervuilde grond in schone plassen. Daarbij is het ook van belang nog eens te verwijzen naar de een commissie uit deze Staten, die zich enkele jaren geleden heeft beziggehouden met alternatieve verwerking van bagger. De uitkomsten van deze commissie Baggerladder vragen om toepassing. Daar mag de provincie een meer prominente rol spelen.
Klimaat
Vorig jaar heeft Provinciale Staten het provinciale klimaatbeleid vastgesteld. De uitvoering ervan lijkt langzamer te gaan dan gewenst. Wij hebben regelmatig gepleit voor het aanpakken van de economische crisis met steviger klimaatbeleid. Bijvoorbeeld bij het aanpakken van de bestaande woningvoorraad. Maar ook bij het bouwen van nieuwe woningen, waarbij extra geïnvesteerd moet worden in energiebesparing, waardoor wel de bouwkosten omhoog gaan, maar per saldo de woonlasten dalen door lagere energiekosten. Het mag allemaal wel wat aansprekender. Of het nu gaat om het realiseren van windenergie of het toepassen van een klimaattoets. Hier zouden we veel meer kunnen laten zien, dat de provincie er toe doet. Dat zou ook een mooi signaal zijn naar de komende bijeenkomst in Kopenhagen.
We zijn blij, dat eindelijk een opening is gevonden om de restwarmte vanuit de afvalverwerking bij Nijmegen in de Waalsprong te benutten. Echter ook daar zijn we er nog niet. Wij zien hier een rol voor de provincie, die verder gaat dan het verlenen van subsidie.
Inmiddels maken we ons wel zorgen over de overcapaciteit aan verbrandingsinstallaties in Nederland. Dit heeft onder meer tot gevolg, dat het afval uit de regio Arnhem naar Coevorden wordt gesleept en de AVR in Duiven straks geen warmte meer kan leveren. Vraag is, of de provincie hier nog een rol in kan spelen.
Jeugdwerkloosheid
In diverse sectoren zijn de gevolgen van de economische crisis steeds meer zichtbaar. Met name in de bouw vallen harde klappen. Diverse initiatieven, om met name in deze sector opleidingsplaatsen voor jongeren te realiseren lijken te mislukken. We moeten er nu alles aan doen om te voorkomen, dat er een generatie ontstaat, die heel lang niet kan deelnemen aan de arbeidmarkt. Wij vragen aan GS, om bij de uitvoering van de recessiemaatregelen en de investeringsagenda met name aan de opleiding van jongeren aandacht te besteden.
Verdroging
Al twintig jaar worden steeds opnieuw doelstellingen geformuleerd om de verdroging van natuurgebieden aan te pakken. Steeds worden er doelstellingen bijgesteld. Steeds minder lijkt er over te blijven van de oorspronkelijke doelstellingen. Bij de vaststelling van het huidige waterhuishoudingsplan werd vastgesteld, dat we dezelfde doelen als tien jaar daarvoor gingen hanteren en dat we er nu werk van gingen maken. Sindsdien hebben we het over task-force, Top-lijsten, rekenkameronderzoeken. Maar het schiet niet op. Het wordt tijd dat hier iets ondernomen wordt. Natuurontwikkeling is een belangrijke taak van de provincies, als we die niet goed waar weten te maken ondergraven we de positie van het middenbestuur.
Jeugdzorg
Er wordt veel discussie gevoerd over de jeugdzorg. Het gaat steeds over wachtlijsten, over jongeren die opgesloten worden omdat er geen plaats voor hen is, over langs elkaar heen werkende instanties. Tegelijk woedt er steeds discussie over structuren. Nu roept het VNG weer dat deze taak naar de gemeenten moet, die zijn immers verantwoordelijk voor de preventieve taak op dit terrein. Het is de vraag of daarmee veel problemen worden opgelost. Wij vinden het van belang te benadrukken, dat we bewondering hebben voor de vele werkers in de jeugdzorg, die er in deze omstandigheden iedere dag het beste van proberen te maken en veel jongeren helpen. Daar mag best wat meer positieve aandacht voor komen. De week van de jeugdzorg is daar een goed moment voor. Om jongeren en personeel van de jeugdzorg te ondersteunen in de ingewikkelde problematiek zouden wij opnieuw aandacht willen vragen voor het ontwikkelen van diversiteitsbeleid.
In de commissie vergadering van 16 september bleek dat met de notitie interculturalisatie nog weinig is gebeurd. Wij zouden graag de toezegging hebben dat hier alsnog invulling aan wordt gegeven.
Voorzitter, een begroting van meer dan een miljard gaat over de uitvoering van heel veel projecten. Het is van groot belang dat de vaart erin blijft. Vaart om de crisis aan te pakken. Vaart om nut en noodzaak van de provincie te onderstrepen. En dat alles om er voor te zorgen dat ook onze kinderen een toekomst hebben. Wij gaan er voor, we hebben zin in de toekomst!
Jan Wijnia
GroenLinks