Halverwege door de storm, hopelijk licht aan de horizon

GroenLinks Fractievoorzitter Charlotte de Roo:

“Halverwege deze bestuursperiode is het tijd voor een belangrijke vraag: Waar staan we? De toekomst van Gelderland bepalen we voor een groot deel zelf. Nu we halverwege zijn, is dit het juiste moment om te checken: Zetten we ons geld en onze aandacht in op de juiste plekken? En, maken we voldoende tempo?

Investeren in Gelderland
De thema’s die urgent zijn, kennen we allemaal. Maar keuzes maken, en die met voldoende snelheid uitvoeren, blijkt lastiger. Gedeputeerde Staten geven aan te willen investeren in wonen, stikstofreductie, grondaankoop en een circulaire economie. Dat zijn natuurlijk belangrijke thema’s — dat is geen discussie.

Maar de vraag is: blijft het geld op de plank liggen, of komt het echt in beweging? Wij willen natuurlijk dat laatste. Want mensen buiten dit provinciehuis lopen tegen de problemen aan— maar zien nog nauwelijks oplossingen. Geen huis, geen stroomaansluiting, weinig insecten zoals bijen en vlinders en steeds meer stoffen die ons milieu en onze leefomgeving bedreigen.

Keuzes maken voor de toekomst
Zaterdag was ik in Burgers’ Zoo, op uitnodiging van Omroep Gelderland, die haar 40-jarig bestaan vierde met een bijeenkomst over De toekomstvisie voor Gelderland in het jaar 2120 , een visie opgesteld door Wageningen University. Drie extreme uitdagingen kwamen daar naar voren: opwarming van de aarde, grondstoffenschaarste, en het sterven van de natuur. Uitdagingen die met slimme keuzes bedwongen kunnen worden en Gelderland leefbaar houden - als we durven te kiezen voor serieuze oplossingen. En daar wringt de schoen! We moeten nu keuzes maken voor toekomst bestendig beleid en niet de verschillende transities stilleggen terwijl we wachten op technologie die nog niet beschikbaar is of niet juridisch geborgd is. Niet wachten op systemen die misschien pas over decennia werken zoals kernenergie en diversen nieuwe technologische innovaties voor de landbouwsector.

Aanwezigen vroegen om actie en toekomstbestendig beleid nú en niet wachten met de moeilijke keuzes, want dan wordt dan alleen moeilijker en zijn nog radicaler keuzes nodig. Ze hebben gelijk.

Versterk onze Veluwe, maak werk van biodiversiteit
Dat veel mensen het wel zien en merken dat de biodiversiteit in een kwetsbare staat is, blijkt uit het burgerinitiatief “Kom op voor de Veluwe “, een manifest om biodiversiteit als topprioriteit te nemen uit Apeldoorn. De Gedeputeerde Staten hadden helaas geen kennis van deze actie en hebben de petitie ook niet in ontvangst genomen. Wij vinden het erg jammer dat juist op natuuronderwerpen waar onze inwoners zich hard voor maken is het provinciebestuur nergens te bekennen.  Aan het eind van de statenvergadering hebben wij de petitie in de handen gedrukt van gedeputeerde Zoet en gevraagd om hiermee aan de slag te gaan.

Het goede nieuws: uit het nieuwste Gelderse biodiversiteitsonderzoek blijkt dat er herstel is in bossen en moerassen. Dat zagen we drie jaar geleden ook al. Dat laat zien: investeren in robuuste natuur wérkt. Complimenten aan de natuurorganisaties en terreinbeheerders. Zij geven wel aan: ze doen wat ze kunnen, maar er is veel meer nodig. Want het echte probleem zit vaak buiten de natuurgebieden.

En dat brengt me bij een pijnlijke constatering: in het landelijke gebied gaat het nog steeds niet goed. Drie jaar geleden was dat al zo, en nu nog steeds. Het aantal vogels in het landelijke gebied is meer dan gehalveerd - een zeer triest beeld. Onze landbouwsector legt beslag op meer dan de helft van Gelderland en zou hier kunnen we echt iets betekenen. Duidelijk is dat de provinciale inzet hier de laatste twee jaar te gering is geweest. Dat moeten we anders doen. Want wij zijn afhankelijk van de natuur — voor ons voedsel en uiteindelijk voor ons leven.

Meer actie om Gelderland van het stikstofslot te krijgen
Een groot deel van het probleem is natuurlijk stikstof. De strokenaanpak — laten we eerlijk zijn — is een begin, maar niet meer dan dat. De zones zijn te klein om de natuur echt te beschermen. De Provincie krijgt misschien tijdelijk de vergunningverlening op gang, maar: hoe lang houdt dat stand? 

En intussen lijkt de grootste industrie uitstoter van stikstof in Gelderland, papierfabriek Parenco in Renkum, te worden ontzien. Hoe eerlijk is dat? En wat doet dit met de andere grote stikstofuitstoters? Leunen ze achterover terwijl alle inspanningen op de schouders van de bedrijven en bewoners in de 500 meter strook worden gelegd?

Dat er dicht bij natuurgebieden extra maatregelen nodig zijn - ja!  
Dat dit beleid genoeg is – nee!

Ook gemeenten vragen al lang om duidelijkheid, ook buiten de nieuwe stikstofzones. Wij kunnen dit niet nog twee jaar voor ons uitschuiven.

Wij willen zo snel mogelijk normen voor stikstofreductie per gebied en per sector in Gelderland. Zo geven we duidelijkheid aan onze boeren en industrie. En nog belangrijker: de natuur krijg de kans om echt te herstellen. Daarnaast moet het geld voor de stikstofaanpak uitgegeven worden aan bewezen oplossingen, zodat we stikstofuitstoot reduceren en ruimte krijgen om de vergunningverlening op orde te krijgen. We scherpen het stikstofbeleid aan, zodat Gelderland weer vooruit kan.

Onze motie werd breed gesteund en voor Gedeputeerde Staten was duidelijk dat Provinciale Staten veel meer beleid verwachten op korte termijn. Het provinciebestuur vroeg om bedenktijd om te kunnen delen waar ze mee bezig zijn. Dat hebben we ingewilligd, maar met de stok achter de deur dat de motie in september wéér wordt ingediend als er dan nog geen nieuw beleid voor ligt.  

Staalslakken aanpakken – de kansen van circulaire economie
In de visie op Gelderland 2120 is het grondstoffenvraagstuk opgelost door schone terugwinning van materialen. Een circulaire economie moet ook een schone economie zijn, maar daar zijn we nog niet.

Recent zagen we PFAS overal opduiken — in water, in voedsel, in de bodem. Angstaanjagend, omdat deze stof niet verder afbreekt, maar voor eeuwig schade aan blijft richten aan onze gezondheid en het milieu. Gelukkig zijn er ook inwoners die creatief zijn: iemand bedacht een oplossing voor PFAS-vervuilde grond. Dat is wat we nodig hebben: oplossingen, lef, innovatie. PFAS moet wat ons betreft verboden worden, maar voor nu hebben we ook een oplossing nodig voor de gigantische opruimklus.

Dat is zeker ook het geval met staalslakken. Wij merken dit ook in Gelderland. Op dit moment liggen er twee enorme hopen staalslakken in Eerbeek en Spijk die nu moeten worden ingepakt om schade in de omgeving te voorkomen. Staalslakken veroorzaken overal in Nederland milieuproblemen en wat ons betreft hoort dit niet thuis in een schone circulaire economie. Dit is wel een kans voor Gelderse innovatie en strategische autonomie. De waardevolle metalen in staalslakken moeten we eruit kunnen halen — slim en duurzaam. In onze motie vragen we te  onderzoeken hoe we bruikbare stoffen uit staalslakken kunnen halen om ze opnieuw te gebruiken. Als reactie daarop kregen we wederom een toezegging van de Gedeputeerde Staten.

Tijd voor moedig bestuur  
Tot slot, er zijn natuurlijk nog meer urgente thema’s, zoals de klimaatverandering, de woningnood en de leefbaarheid in Gelderland. Samen met de PvdA en de rest van de progressieve oppositie hebben we samen op deze onderwerpen een aantal moties voorbereid, met resultaat! De verhuiscoaches blijven, waarmee senioren geholpen worden als ze naar een kleinere woning willen verhuizen. Zo komen er ook woningen vrij voor starters. Ook in de arbeidsmarkt bieden we een helpende hand, met de juiste investeringen en begeleiding. Mensen die willen werken, maar nog niet de juiste opleiding hebben, en sectoren die om personeel staan te springen brengen we zo bij elkaar.
Ook komt er een potje om veerponten te verduurzamen. Door het aanemen van de motie kunnen we in de toekomst duurzaam naar de overkant.

Eén ding moet ons duidelijk zijn: De keuzes die nodig zijn voor 2120, beginnen vandaag. Wij hebben nu nog de kans om dit goed te doen. Die moeten we grijpen. Het is tijd voor moedig bestuur. Bestuur dat durft om keuzes te maken en actie te ondernemen met veel van de oplossingen die we al  hebben voor  natuur, klimaat alsmede leefbare steden en dorpen  in Gelderland.