Er is niet een steen in het water gevallen, maar veel meer. De PAS-uitspraak dat het echt anders moet, meer dan twee jaar Coronacrisis, oorlog in Oekraïne, inflatie, klimaatverandering en de natuur die achteruit holt. Heftige gebeurtenissen die een behoorlijke impact hebben op onze samenleving. Niemand die het niet voelt of er door geraakt wordt.
Emoties lopen hoog op. Wij verdedigen als GroenLinks het grondwettelijke recht op demonstratie, zowel voor klimaatactivisten als voor agrariërs. Maar er zijn grenzen aan de vrijheid van demonstratie. Het vernielen van beschermde natuur in Stroe en het bedreigen van politici, zoals van Christianne van der Wal, is onaanvaardbaar. Het is beter terug te keren naar de praattafel. Remkes staat al klaar.
Wij hebben te maken met onontkoombare veranderingen, transities waarvan we ons bewust moeten zijn. De tijd dat alles kan, ligt achter ons. Niet alles kan. We moeten nu keuzes maken, die een duurzame toekomst dichterbij brengen. Dat is zeer bepalend voor onze toekomst op de Planeet. Een eerlijk verhaal zonder poespas. Dit vraagt om modernisering van ons beleid en een daar bijpassende begroting en begrotingssystematiek.
Wij hebben als provincie jarenlang het voordeel gehad om over veel middelen te beschikken door de verkoop van NUON. Daardoor hebben we het ons kunnen veroorloven om op ruime voet te leven. Dat geld hebben we vele jaren ingezet voor diverse Gelderse ambities en het is dan ook niet vreemd dat wij meer uitgeven dan andere provincies. Afslanken is het devies. Belangrijk is wel het voorkomen van het jojo-effect.
Met de nieuwe aanzet in deze perspectiefnota met structurele middelen kan GroenLinks instemmen met de volgende kanttekening:
Ontwikkelingen in de wereld zorgen ervoor dat klimaat en stikstof blijvend aandacht vergen en het is goed dat daarvoor nu structurele begrotingsposten zijn gemaakt. Maar wat erin staat is lang niet genoeg om deze uitdagingen aan te kunnen. Stikstof en klimaat krijgen relatief weinig middelen, omdat we verwachten dat het Rijk substantiële bedragen ter beschikking aan Gelderland gaat stellen. Alleen als dat gebeurt kunnen we de uitdagingen aan.
Het huidige uitgangspunt van 520 miljoen euro structurele middelen is voor ons niet in beton gegoten. Recent zijn er positieve signalen vanuit het Rijk gekomen, waardoor de min vanaf 2026 verdwenen is. Om uitdagingen voldoende en constructief aan te kunnen pakken, moeten we wat GroenLinks betreft goed focus houden op de taken die nodig zijn en hoe we dit het beste kunnen doen.
Voor GroenLinks zijn uitdagingen op het gebied van klimaat, stikstof, natuur, openbaar vervoer en wonen bepalend voor het begrotingsbeleid de komende jaren.
Het is ook belangrijk om de rol van de provincie onder de loep te nemen. Hier is het evenwicht tussen tempo maken en met onze partners gezamenlijk goede oplossingen te zoeken belangrijk. Leiderschap tonen en duidelijkheid bieden aan onze partners. De provincie zal bijvoorbeeld meer regie moeten nemen in de gebiedsgerichte aanpak. Wie ooit het computerspel SIMCITY heeft gespeeld weet dat functies afhankelijk zijn van elkaar, zoals dat met meer huizen ook meer infrastructuur nodig is.
Er zijn nu twee grote opgaven bij gekomen, die ruimte vragen namelijk klimaat en stikstof Maar Gelderland is niet groter geworden. Dat vraagt om integraal denken en met helicopterview sturen. Niet alles kan overal en wat wel kan zal om een nieuwe aanpak vragen. Multifunctioneel ruimtegebruik wordt daarom steeds belangrijker.
Zoals kringen in het water golven en veranderingen veroorzaken is het zaak om koers te houden om de uitdagingen aan te kunnen. Dan komt er uiteindelijk een nieuw evenwicht en keert de rust terug.