Op 3 maart 2010 haalde GroenLinks Tiel een fantastische uitslag bij de gemeenteraadsverkiezingen. Tegen de verwachtingen en de opiniepeilingen in boekte ze een zetel winst. Een mooie basis om na 8 jaar coalitiedeelname opnieuw de coalitieonderhandelingen in te gaan. De uitkomst was teleurstellend. Net als in veel Gelderse gemeenten belandde GroenLinks Tiel in de oppositie. Een analyse hoe verkiezingswinst alsnog kan omslaan in verlies.
Terug op het pluche
In 2010 verliepen de onderhandelingen een stuk minder soepel. “Tiel is van oorsprong een rode stad”, zo vertelt Van Wijk. In 2006 liftte de PvdA in Tiel mee op het succes van Wouter Bos en werd veruit de grootste partij met 10 van de 27 zetels. Nu waren de verkiezingen veel spannender. “Dat de PvdA zou verliezen, stond vast. De vraag was hoeveel.” GroenLinks stond in alle peilingen op een stabiele 2 zetels. De verwachtingen voor een nieuwe coalitie waren door de onzekere peilingen moeilijk te voorspellen. In de zomer van 2009 deden al geruchten de ronde dat GroenLinks wel eens ingeruild zou kunnen worden voor het CDA. Het verlies van de PvdA zou tenslotte gecompenseerd moeten worden en in de afgelopen vier jaar was wel duidelijk geworden dat het CDA geen oppositiepartij is. “Het CDA wilde heel graag terug op het pluche. GroenLinks stelde zich daarentegen duaal en kritisch op naar het college”, aldus De Heus.
De uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen was totaal anders dan verwacht. De PvdA verloor fors en zakte van 10 naar 6 zetels. Met 110 stemmen meer dan de VVD was de PvdA maar nipt de grootste. In zetelaantal kwam de VVD met eveneens 6 zetels langszij. D66 was de derde winnaar en ging van 1 naar 3 zetels. Het CDA verloor en zakte terug van 5 naar 3. GroenLinks boekte een historisch resultaat: “Na jaren van stabiliteit hadden we een derde raadszetel te pakken. Daarmee waren we meteen geen kleine partij meer en is de macht veel beter verdeeld”, zegt De Heus. Van Wijk ziet in de winst een beloning voor het harde werken. “De afgelopen vier jaar hebben we ons echt laten zien en bewezen, zowel in de raadszaal als op straat. Met daarbij een leuke campagne en inzet van grote groep vrijwilligers is die derde zetel niet meer dan verdiend.”
Schimmig proces
Al 8 jaar in de coalitie, een goed verkiezingsprogramma met concrete punten en de verkiezingen gewonnen. Met die argumenten was voor de fractie de conclusie al snel duidelijk. Ze zette in op voortzetting van de huidige coalitie. Een schimmig proces volgde, waarbij machtsbelangen de boventoon leken te voeren. De PvdA gaf in eerste instantie aan door te willen met een vijf partijencoalitie, de huidige coalitie + het CDA. VVD en D66 wilden daar niet aan en drongen er bij de PvdA op aan om met een nieuw voorstel te komen. Van Wijk: “Toen stelden ze bij de PvdA dat zij gedwongen werden te kiezen tussen CDA of GroenLinks. Wij snapten sowieso al niet dat men het CDA erbij had gesleept. GroenLinks was de meest logische keuze.” De PvdA koos uiteindelijk voor het CDA en daarmee voor een rechtse coalitie. GroenLinks bleef verontwaardigd achter.
Leerpunten
Terugkijkend op het hele proces ziet De Heus een aantal leerpunten. “Wij zijn een ideeënpartij op zoek naar macht, niet een machtspartij op zoek naar ideeën. Wij waren veel te veel bezig met de inhoud en niet met ‘het spelletje’.” Van Wijk vult aan: “De precieze redenen zijn moeilijk te achterhalen. Strategie speelde inderdaad een belangrijke rol. Waarschijnlijk waren onze kansen al klein bij de start van het formatieproces.” GroenLinks heeft er grote moeite mee dat de verkiezingsuitslag niet is gerespecteerd. Het vertrouwen in de politiek is toch al niet groot en door politiek gekonkel in achterkamertjes wordt dit niet beter. De fractie diende tijdens de presentatie van het coalitieakkoord een motie ‘onafhankelijke informateur’ in. Die is aangehouden in de hoop dat het proces de volgende keer anders zal verlopen.