GroenLinks maakt zich grote zorgen. Zorgen om de toekomst van de aarde en zorgen om de toekomst van Gelderland. De impact van de landbouw op de leefbaarheid is groot, wereldwijd en ook in Gelderland.

Eerder heb ik genoemd dat we begrijpen waar de grootschalige landbouw vandaan komt. Vanuit de gedachte ‘nooit meer honger’ is een enorme slag gemaakt om de landbouw productiever te maken. Maar sinds de Club van Rome, nu een halve eeuw geleden, is bekend dat er grenzen zijn aan de groei. Hoe in Nederland nu op grote schaal landbouw bedreven wordt, is voor GroenLinks dan ook onbegrijpelijk. Binnen de EU is Nederland de grootste importeur van soja. En om eventuele misverstanden te voorkomen: deze massaal geïmporteerde soja wordt niet gebruikt voor vegetarische producten, maar deze dient als basis voor veevoer. De Nederlandse landbouw treft dus direct het tropisch regenwoud en de mensenrechten in Brazilië. Daarmee gaat de verantwoordelijkheid van Gelderland verder dan het Gelders grondgebied.

Niet alleen de vee-industrie belast de aarde overmatig. Ook de akkerbouw kenmerkt zich in grote mate door monoculturen, waarbij de balans met de natuur ver te zoeken is. En ook de landschapselementen, die van groot belang zijn voor de flora en fauna, verdwijnen nog steeds. Als ik van ons huis naar de Berkel loop, heeft de fazant of de haas steeds minder plek om zich te verschuilen. En het gras op het veld naast ons huis kleurde afgelopen zomer knaloranje van het landbouwgif. Vanwege het kalktekort komen vogeleitjes niet uit, omdat de eierschaal te dun is. Van de vogeltjes die wel geboren worden, zijn er vele met gebroken pootjes, vanwege dit kalkgebrek. Vervolgens tiert ook de eikenprocessierups welig, omdat zijn natuurlijke vijand verdwijnt. De balans is volkomen zoek!

GroenLinks vindt een andere wijze van landbouw bedrijven ook belangrijk vanuit het oogpunt van dierenwelzijn. Dieren moeten een dier-eigen leven kunnen leiden. We hebben het, terecht, vaak over weidegang bij koeien. Maar ook varkens, intelligente dieren nota bene, komen graag in de wei. Voor een beeld daarvan verwijs ik eenieder graag naar YouTube waar daarvan legio filmpjes te vinden zijn. Het is, vriendelijk gezegd, op zijn minst bijzonder dat we het daar nooit over hebben. En een kip in de bio-industrie wordt zes weken. Terwijl een kip, afhankelijk van het ras, drie tot twintig jaar kan worden.

We zien het landbouwdier meer als een product dan als een dier.

Voor GroenLinks is een drastisch andere koers in de landbouw nodig. Voor ons ligt nu de nota Agrifood. In deze notitie wordt werk gemaakt van een transitie naar natuur-inclusieve kringlooplandbouw. Een vorm van landbouw waarbij de kringloop van stoffen in de bedrijfsvoering gesloten wordt en waarbij  gewerkt wordt in balans is met de natuurlijke omgeving. Voor het eerst wordt er werk gemaakt van een dergelijke koerswijziging in de Gelderse landbouw. Dat is positief.

Toch staan wij niet onverdeeld te juichen bij deze nota, want het is niet genoeg. Het moet anders. Het moet sneller. Het moet sneller anders. Wij zien deze nota dan ook als een eerste aanzet tot een grondige verandering van de landbouw. Deze nota legt een basis voor een fundamenteel andere kijk op de landbouw. Een kijk op de landbouw die de natuur ondersteunt in plaats van uitput. Een kijk op de landbouw die zorgt voor een balans tussen natuurlijke hulpbronnen en opbrengsten in plaats van een maximalisering van de opbrengsten. Een kijk op de landbouw waarbij we landbouw bedrijven op een wijze die ook op langere termijn houdbaar blijft. Zodat we, in lijn met de gedachte ‘nooit meer honger’ onze voedselvoorziening ook voor de toekomst zeker kunnen stellen.

Laat duidelijk zijn, GroenLinks kan van alles aanmerken op deze nota. Volgens ons moeten we tempo maken met deze landbouwtransitie. De politieke realiteit is ook dat je er samen met elkaar uit moet komen. De politiek is er om met oplossingen te komen. Polariseren is leuk voor de pers, maar brengt je zelden dichter bij een oplossing. Wij vinden het goed dat er een koerswijziging wordt ingezet. En meer nog, dat er een breed draagvlak is voor de noodzaak om de landbouw te hervormen. We hopen dat deze nota de aanzet zal vormen voor een vergaande landbouwtransitie.

Als voorlaatste punt wil ik enkele zaken uit de oordeelsvormende vergadering in deze PS-vergadering nog eens  benadrukken. Wij vinden het goed dat de voedselbossen terugkomen in deze nota. Ook zijn we blij met de pilot van 100 hectare voor natuur-inclusieve kringlooplandbouw, waarbij toekenning plaatsvindt aan boeren die het meest natuur-inclusief zullen gaan werken.

Verder vinden we het goed dat er kritische prestatie-indicatoren (KPI’s) zijn toegevoegd aan de nota. Daarmee hebben wij als PS een middel in handen waarmee we kunnen controleren of we met deze nota inderdaad een beweging maken in de goede richting.

Ook zijn we blij met de heldere uitspraak van de gedeputeerde in de oordeelsvormende vergadering aangaande de inzet van middelen. Want in de nota staat dat er een transitie plaatsvindt richting natuur-inclusieve kringlooplandbouw. Maar er staat ook dat Gelderland ruimte blijft geven aan de intensieve export-georiënteerde landbouw. Wij hebben aan de gedeputeerde gevraagd wat dit betekent voor beleidsbesluiten. Immers, als je beide kiest dan kies je niet. Hoe kan de nota dan richting geven aan beleidskeuzes? De gedeputeerde heeft in de oordeelsvormende vergadering helder benoemd dat middelen die via deze nota beschikbaar gesteld worden niet aangewend kunnen worden voor intensieve export-georiënteerde landbouw, maar slechts voor boeren die stappen maken richting natuur-inclusieve kringlooplandbouw. Wij zien deze uitspraak graag nog eens bevestigd in deze PS-vergadering.

Tot slot zijn er vier zaken die voor onze fractie nog een open eind hebben.

De eerste is de mogelijkheden die we als provincie hebben om een actiever grondbeleid te voeren. Er is veel druk op de grond. Er is ruimte nodig voor natuur, voor wonen, voor vervoer, voor energieopwekking, voor landbouw, kortom een veelheid aan doelen. Wij pleiten ervoor om in een later stadium met elkaar te spreken over de mogelijkheden om via het grondbeleid regie hierop te voeren.

Ten tweede de keukentafelgesprekken. Deze worden kort genoemd in de nota. Echter, in de eerder aangenomen motie 'Keukentafelgesprekken' zijn de keukentafelgesprekken geen doel op zich. De keukentafelgesprekken moeten bijdragen aan vijf doelen, i.c. fair pricing, de ontwikkeling naar circulaire kringlooplandbouw, natuurbehoud en biodiversiteit, bijdragen aan maatschappelijke doelen en bedrijfsverplaatsing of -beëindiging. Wij krijgen op een later moment graag een terugkoppeling van de gedeputeerde naar de voortgang van de uitvoering van de motie in relatie tot deze vijf doelen.

Ten derde hebben we onze zorgen geuit om de afstemming tussen de verschillende beleidsterreinen. Voor het bereiken van onze doelen is samenwerking tussen de verschillende beleidsterreinen nodig. Graag krijgen we als PS een overzicht van hoe de afstemming tussen de verschillende beleidsdoelen eruit ziet.

En last but not least is het volgens GroenLinks nodig dat we met elkaar gaan praten over de omvang van de veestapel. Herhaaldelijk is door andere partijen gezegd dat krimp van de veestapel geen doel op zich is. Daarop hebben wij steeds gezegd dat het wel het meest effectieve middel is. Voor meerdere doelen. Voor de druk op de grond; ruim de helft van de grond wordt gebruikt voor landbouw. Als we dieren meer een dier-eigen leven willen laten leiden, dan moeten we minder dieren gaan houden. Ook wordt het leven in het buitengebied niet mooier, noch gezonder door de komst van megastallen. Bovendien hebben we een mestoverschot en daarmee een stikstofprobleem met alle gevolgen van dien voor de natuur maar ook bv. voor de woningbouw. Om deze redenen, én omdat het onvoldoende duidelijk is hoe het bestaande plussenbeleid zich verhoudt tot deze transitienota, willen we een ronde tafel gaan organiseren. Om met elkaar te praten over de omvang van de veestapel, waarin we de mogelijkheden verkennen om ook daarin een beweging in de goede richting in gang te zetten.

Wij wensen eenieder een Gelderland toe waarin landbouw en natuur elkaar versterken.

Janet Duursma, 31 maart 2021